Menü X
  • Fragen: Agit Boztemur

Chemiewaffen gegen Kurden

Interview auf deutsch/ türkisch / kurdisch

Der friedliche Schein trügt - Berg Ararat im Südosten der Türkei

Im August 2010 hat eine Delegation von ParlamentarierInnen und Menschenrechtlern aus Deutschland Diyarbakir besucht. Die Delegation hat sich dort über die aktuelle Situation in Kurdistan informiert. Der Menschenrechtsaktivist Martin Dolzer, der an der Delegation teilgenommen hat, hat über die Delegationsreise einen Bericht verfasst. Dieser Bericht geht auch auf den vermutlichen Einsatz von chemischen Waffen gegen die kurdische Guerilla ein. Politika hat mit dem Europaabgeordneten Jürgen Klute (Die Linke), der ebenfalls an der Delegation teilgenommen hat, darüber gesprochen, was aus dem Bericht geworden ist.

Was ist aus dem Bericht von Martin Dolzer geworden?

Im Oktober war Martin Dolzer in die kurdische Freundschaftsgruppe im Europäischen Parlament (EP) eingeladen. Dort hat er seinen Bericht vorgesellt. In einer kürzeren Form hat Martin Dolzer den Bericht auch noch einmal auf der „7. Internationalen Konferenz zu EU, Türkei und die Kurden" Mitte November 2010 in Brüssel vorgetragen.

Welche Reaktionen hat der Bericht ausgelöst?

Die anwesenden Abgeordneten haben den Bericht sehr aufmerksam verfolgt, insbesondere die Ausführungen zu den vermutlichen Angriffen mit chemischen Waffen. Das Ergebnis des Vortrages von Martin Dolzer war, dass sein schriftlicher Bericht, der zunächst nur in deutscher Sprache vorlag, ins Englische übersetzt und den Mitgliedern der kurdischen Freundschaftsgruppe zur Verfügung gestellt wurde. Mitglieder der kurdischen Freundschaftsgruppe, die zugleich Mitglieder im Menschenrechtsausschuss des EP sind, haben den englischen Text dann auch diesem Ausschuss zur Verfügung gestellt.

Hat es auch Reaktionen seitens der türkischen Regierung gegeben?

Ja, es gab Reaktionen von türkischer Seite. Anfang Dezember ist der türkische Botschafter und ständige Bevollmächtigte der Türkei bei der Europäischen Union, Selim Kuneralp, bei mir vorstellig geworden. Er betonte, dass es für den Vorwurf des Einsatzes chemischer Waffen durch das türkische Militär keine Beweise gäbe und wies diesen Vorwurf zurück. Offenbar nimmt es die türkische Regierung sehr ernst, dass sich Mitglieder des EP mit dem Bericht von Martin Dolzer und mit dem Thema Chemiewaffeneinsatz befassen. Bedeutet das doch immerhin, dass der Verdacht des Chemiewaffeneinsatzes durch die türkische Armee als seriös angesehen wird.

Wenn Kurden ihre Interessen und Forderungen als auch die Verbrechen, die sie erleben, auf die Tagesordnung von verschiedenen Menschenrechts-Plattformen tragen, kommt oft die türkische Botschaft ins Spiel. Wie beurteilst du dies? Was sind die Gründe?

Die Reaktionen von türkischer Seite sind nachvollziehbar. Die Türkei ist Beitrittskandidatin für die EU. Sie hat damit die sog. Kopenhagener Kriterien für sich als verbindlich anerkannt. Und dazu gehört die bedingungslose Anerkennung der Menschenrechte sowie deren Durchsetzung in der Praxis. Außerdem hat sie als UNO-Mitglied bestehende UNO-Verträge einzuhalten. Der Einsatz von chemischen Waffen ist ein klarer Verstoß gegen Menschenrechte und gegen bestehende UNO-Verträge. Dagegen zu verstoßen, will sich die türkische Regierung natürlich nicht vorwerfen lassen. Das hätte schwerwiegende Folgen für die Beitrittsverhandlungen zur EU. Aber es reicht natürlich nicht aus, die Verletzung von Menschenrechten nur zu bestreiten. Es wäre ein Leichtes für die türkische Regierung, den Vorwurf, das türkische Militär habe chemische Waffen gegen die kurdische Guerilla eingesetzt, zu widerlegen. Sie könnte zum einen die entsprechenden Obduktionsberichte veröffentlichen, die existieren sollten. Zum anderen könnte die türkische Regierung eine internationale Untersuchungskommission einladen. Beides ist bisher nicht passiert.

Gibt es Internationale Abkommen zur Anwendung chemischer Waffen? Wie beurteilst du die Haltung der Westlichen Länder diesbezüglich?

Ja, bereits durch das Genfer Protokoll von 1925 wurde der Einsatz von Chemiewaffen im Krieg verboten. Am 29. April 1997 ist das „Übereinkommen über das Verbot der Entwicklung, Herstellung, Lagerung und des Einsatzes chemischer Waffen und über die Vernichtung solcher Waffen" (kurz: Chemiewaffenkonvention – CWK) der Vereinten Nationen (UNO) in Kraft getreten. Der Titel dieser Konvention sagt es schon: Sowohl die Herstellung als auch die Anwendung von chemischen Waffen ist verboten. Die Rechtslage ist also eindeutig. Nur sieht die Praxis oft anders aus, als das geltende Recht. Mit anderen Worten: Die westlichen Länder könnten auf der Grundlage der CWK weit mehr tun und die Türkei dazu drängen, die Vorwürfe aufzuklären und dafür Sorge zu tragen, dass die türkische Armee auf keinen Fall chemische Waffen einsetzt. Andererseits muss man auch fragen, wer die westlichen Länder sind. „Westliche Länder" ist ein abstrakter Begriff. In jedem westlichen Land gibt es unterschiedliche Interessengruppen, auch solche, die (verbotener Weise) an der Produktion von Chemiewaffen viel verdienen. Entscheidend sind handelnde Personen, wie z.B. unsere Delegation. Denn nach den mir vorliegenden Informationen hat es seit der Veröffentlichung des Berichts von Martin Dolzer und der Vorstellung des Berichts im EP keine Angriffe mehr mit chemischen Waffen auf die kurdische Guerilla gegeben.

 --

Kürtlere Karşı Kimyasal Silah Kullanılıyor

 

2010 yilinin Agustos ayinda DIE LINKE. partisi Avrupa Parlamentosu, Almanya Federal Parlamento ve NRW eyalet parlamentosundan Milletvekilleri Jürgen Klute,Ingrid Remmers, Bärbel Bäuermann ve Ali Atalan, eski Türkiye/Almanya Insan haklari dernegi esbaskani ve DIE LINKE. parti yönetiminden Derya Kilic, genclik kolunu temsilen ben Serdar Agit Boztemur ve Insan haklari aktivisti Sosyolog Martin Dolzer, Avrupa´dan delagasyon olarak bir dizi arastirmasi yapmak icin Amed´e gittik. Heyet Amed´in güncel sorunlari hakinda bilgi edinmek icin yola cikti. Delagasyon üyelerinden Martin Dolzer döndükten sonra bir rapor hazirladi. Bu raporda Dolzer, türk ordusunun kürt gerillalara karsi kimyasal silah kullandigi idda ve suclamalar konusundaki derin arastirmalarina yer verdi.

Bu rapor daha sonra Avrupa Parlementosuna yönlendirildi ve cok tartisildi. Bu raporun nasil olustugunu, tartismalarin derinliginde neler yasandigi ve türk hükümetinin nasil bir tepki verdigini ögrenmek üzere AP Milletvekili Jürgen Kluteile yapdigim reportaji siz okurlarimizla paylasiyoruz.

Martin Dolzerin hazirladigi Rapor ne oldu?

Ekim ayinda Martin Dolzer benimde evsahipligi yapdigim, Avrupa Parlamentosundaki "Kürtlerle arkadaslik grubuna" davet edildi ve Raporunu sundu. Kürtlerle dostluk grubu daha sonra, Martin Dolzerin hazirladigi Raporun kisa bir versionunu 2010 kasim ayinda "7 uluslararasi Türkiye, Kürtler ve Avrupa Birligi Konferansi" slogani altinda yapilan Konferansa da sunmasi kararlasdirilmisdi. Böylece Baris aktivisti Raporu Konferansa katilanlarinada sundu.

Rapora yönelik yankilar nasil oldu?

Katilan Milletvekilleri Raporu büyük bir ilgiyle takip etdi. Özelikle Gerillalara yönelik kulanilan Kimyasal silahli bölüm Milletvekileri tarafindan "7 uluslararasi Türkiye, Kürtler ve Avrupa Birligi Konfernasinda "katilanlarin ilgi odagi oldu.Martin Dolzerin hazirladigi almanca yazili Rapor, almancadan, Avrupa Parlamentosunda bulunan "Kürtlerle arkadaslik grubu" tarafindan ingilizceye cevirilip, ayni zamanda Avrupa Parlamentosunun "Insanhaklari Komisyonuna" üye olan Milletvekileri tarafindan Parlamentonun "Insanhaklari Komisyonuna" sunuldu.

Türk Devleti tarafindan Rapora yönelik bir tepki geldi mi?

Evet, türk tarafindan tepki geldi. Aralik ayi baslarinda Türkiye´nin Avrupa birligindeki temsilcisi ve ayni zamanda Türk büyükelci Selim Kuneralp benimle görüstü. Kendisi, Türk ordusu tarafindan kimyasal silah kullanimi konusundaki suclamalarda hic bir kanitin bulunmadigini ve bu suclamalari kabul etmediklerinin altini cizdi. Anlasilan o ki, Avrupa Parlamentosu üyelerinin Martin Dolzer´in raporu ve bu konuyla ilgilenmesini Türk hükümeti ciddiyetle takip etmis.

Kürtler sorunlarını uluslararası platformlarda dile getirdiklerinde Türkiye'nin elçileriyle hemen devreye girdiği  görülüyor. Bu paniğin temelinde yatan etkenler nedir?

Türk tarafinin bu tepkisi anlasilir. Türkiye AB´ye üye ve böylece Kopenhag kriterlerini kendine baglayici kildi. Bu baglamda Insan haklarinin kosulsuz taninmasi ve pratikte uygulanmasini iceriyor. Ve ayni zamanda BM üyesi olarak BM anlasmalarini tutmali. Kimyasal silah kullanimi insan haklari ve mevcut BM antlasmalarinin acik bir ihlalidir. Bunu ihlal etme suclamasina türk hükümeti tabiki izin vermeyecektir. Bunun AB üyeligi müzakereleri konusunda tabiki ciddi sonuclari olurdu. Ancak tabiki insan haklari ihlallerini sadece inkar etmek yeterli degildir. Türk ordusunun kimyasal silah kullandigi konusundaki suclamalarin aksini ispat etmek aslinda türk hükümeti tarafindan kolayca yapilabilir. Bi yolu, varolan otopsi raporlarini yayinlamak. Bir diger yolu ise, türk hükümeti uluslararasi sorusturma komisyonunu davet etmesi. Ikisi de suana kadar yapilmis degildir.

Kimyasal silah kullanımına karşı uluslararası sözleşmeler var mı? Batılı ülkeler bu konuda yeterince hassas davranıyorlar mı?

Evet, 1925´te Cenevre Protokolünde kimyasal silah kullanimi yasaklanmisti. 29 Nisan 1997´de, Birlesmis Milletler Kimyasal silahlari gelistirme, üretim, depolama ve kullanimi yasaklanmasi ve bunlarin imhasi sözlesmesi (kisaca: Kimyasal silahlar sözlesmesi-CWC) yürürlüge girdi. Bu sözlesmenin basligi herseyi söylüyor zaten: Kimyasal silahlarin hem üretimi hemde kullanimi yasaktir. Yasal durumu da cok aciktir. Ancak pratikte hukuk genellikle farklidir. Baska bir deyisle: Batili ülkeler CWC temelinde Türkiye´ye baski uygulayarak bu iddalarin aciklanmasini ve türk ordusunun hic bir durumda kimsayal silah kullanmamasi konusunda etkili olabilirdi. Öte yandan da, bu batili ülkeler kim diye sormaliyiz. "Batili ülkeler" soyut bir kavramdir. Her batili ülkede (yasakli yollardan) kimyasal silah üretiminden cok para kazanan farkli cikar gruplari vardir.


Belirleyici olan bu konuda harekete gecen kisilerdir. Örnegin bizim delagasyon. Cünkü bendeki bilgilere göre, Martin Dolzer´in Avrupa Parlamentosuna sundugu rapordandan bu yana Kürt gerillalara kimyasal silahlarla saldiri gerceklesmedi.

-

'Piştî rapora Dolzer êrîşa bi çekên kîmyewî rawestiya'

 

Bruksel: Di Tebaxa sala 2010an de şandeke Die Linke ku ji parlamenterên Almanya û yên Ewrûpa pêkdihatin, çûn Diyarbekirê. Di nav vê şandê de Jurgen Klute, Ingrid Remmers, Barbel Bauermann û Ali Atalan, hevseroka berê ya TUYADê û endama Die Linke ya Eyaleta NRW Derya Kiliç, nûnerê ciwanan Serdar Agit Boztemur û çalakvanê mafê mirovan û sosyolog Martin Dolzer, bi armanca çendîn lêkolîn û hevdîtinan wek delegasyona Die Linke çûbûn Diyarbekirê. Endamê vê delegasyonê Martin Dolzer piştî ku vegeriya raporek amade kir. Dolzer di vê raporê de cîh dabû lêkolînên derbarê çekên kîmyevî ku Artêşa Tirk li dijî gerillayên PKKê bikaranîbûn. Ev rapor paşî ji Parlamena Ewrûpa ve hat pêşkêşkirin û li wir hat guftûgokirin. Derbarê amadekirina vê raporê, guftûgoyên ku li ser hatine kirin û bersiva rayedarên Dewleta Tirk bizanibin, em bi endamê Parlamena Ewrûpa Jurgen Klute re axivîn.

Rapora ku Martin Dolzer amade kir, çi encam da?

Di meha Cotmehê de Martin Dolzer ji bo beşdarîkirina “Grûba Dostaniya Kurdan re” ku li Parlamena Ewrûpa ye û nûnertiya wê ez dikim, hat vexwendin. Dolzer rapora xwe pêşkêşî me kir. Grûba Dostaniya Kurdan paşê naveroka rapora Martin Dolzerin di meha Mijdarê de pêşkêşî Konferansa Kurd a li Parlamena Ewrûpayê hat lidarxistin, kir. Ev rapor kete destê hemû endamên ku beşdarî konferansê bûbin. Dolzer rapora xwe bi almanî amade kiribû ji aliyê grûba me ve bi îngilizî hat vergerandin û ji aliyê parlamenterên Komîsyona Mafê Mirovan ve bo Komîsyona Mafê Mirovan a Parlamena Ewrûpayê hat pêşkêşkirin.

Gelo rapor çawa het pêşwazîkirin?

Hemû parlamenterên beşdar bi eleqeyeke mezin raporê pêşwazî kirin. Bi taybetî ji beşa bikaranîna çekên kîmyewî ku li dijî gerillayên Kurd hatibû bikaranîn, bû mijara sereke ya konferansê.

Gelo helwesta Dewleta Tirk a li himberê raporê çawa bû?

Nûnerên Tirk nerazîbûniya xwe nîşan dan. Nûnerê Tirkiyê yê meha Kanûnê yê Parlamena Ewrûpayê Selîm Kuneralp bi min re hevdîtin çêkir. Kuneralp ji min re got ku ti îspat tuneye ku Artêşa Tirk çekên kîmyewî bikaranîne û herwiha ev vê tiştî ti carî qebûl nakin. Ya girîng ew bû ku rapora Martin Dolzer li Parlamena Ewrûpayê ji aliyê rayedarên Tirk ve jî baş hat şopandin û deng da.

Dema Kurd di qadên navnetewî de pirsgirêkên xwe tînin ziman Dewleta Tirk di heman demê de li himberê vê derdikeve û dîplomasiya xwe birêve dibe. Gelo di bingeha vê panîkê de çi heye?

Mirov dikare vê helwestê fam bike. Tirkiye dixwaze bibe endama YE û krîterên Kopenhagê dipejirîne. Ev peyman danasîna mafê mirovan bê şert û sûd dide pêşiya endaman. Tirkiye herwiha endama Netewên Yekbûyî ye û divê peymanên wan jî bipejirîne. Bikaranîna çekên kîmyewî binpêkirina peymanên NY ye. Dewleta Tirk nikare rê bide tewanbariyên wiha. Peyman û hevdîtinên bi YE re wê biketana tengasiyê. Înkariya binpêkirina mafê mirovan bi xwe têr nake. Dewleta Tirk dikaribû bi hêsanî tewanbariyên derbarê bikaranîna çekên kîmyevî pûç bikira; mînak dikaribû raporên otopsiyê nîşan bidana. Rêyeke din jî heye, dikaribû komîsyonên lêkolînê yên navnetewî vewxwîne. Lê rayedarên Tirkiyê ev her du jî nekirin.

Li dijî bikaranîna çekên kîmyewî peymanên navnetewî hene? Dewletên Rojava di vê mijarê de gelo helwestên çawa nîşan didin?

Belê, di sala 1925’an de di Protokola Cenevrê de bikaranîna cekên kîmyewî hatibû qedexekirin. Herwiha di 29 Nisan a 1997’an de, NY derbarê çêkirina çekên kîmyewî, zêdekirin û bikaranîna wan de bi navê CWC peymanek taybet îmze kir. Destpêka vê peymanê hertişt dibêje: Derhênanîn û bikaranînacekên kîmyewî qedexe ye. Lê di huqûqê de rewş her tim cûda ye. Ango, dewletên Rojava dikaribûn di çarçova CWC de li ser Tirkiyê zextan bikirana û derbarê bikaranîna çekên kîmyevî di daxuyanî jê bixwatana. Mirov dikare bêje gelo kî ne ev dewletên Rojavayî? "Dewletên Rojavayî" peyvên ne zelal in. Li her welatî Rojavayî bi rêyên veşartî aliyên ku ji berhemanîna çekên kîmyevî pere qezenc dikin, hene. Hêz û bandora van aliyan di biryaran de heye. Mînak delegasyona me. Li go hinek agahdariyên ku ketine destê min, piştî ku rapoa Martin Dolzer li Parlamena Ewrûpayê hat nîqaşkirin, li dijî gerillayên Kurd çekên kîmyevî nehatin bikaranîn.

Konföderale Fraktion der Vereinten Europäischen Linken/Nordische Grüne Linke (GUE/NGL)